O texto descritivo

Definición

A descrición consiste en explicar, de forma detallada e ordenada, como é un ser, obxecto, lugar ou fenómeno do mundo real ou imaxinario, presentando os seus trazos característicos para dar unha idea fiel deles. Implica a enumeración das partes que compoñen o elemento que se vai describir, a mención das súas características e a súa situación no espazo.

Calquera descrición parte primeiro dunha observación da realidade; a partir deses elementos observados lévase a cabo unha selección dos que resultan máis característicos ou relevantes, deixando fóra os que non resulten diferenciadores; despois faise a organización dos datos seleccionados, seguindo unha orde: do xeral ao particular (ou ao revés), de arriba abaixo, do anterior ao posterior, de dentro a fóra...; finalmente búscase a expresión máis axeitada ao que se quere describir.

Describir supón seguir unha serie de pasos:

1. Observar
2. Seleccionar
3. Organizar
4. Expresar

Tipos de descrición

As descricións poden ser de distintos tipos, dependendo do criterio que utilicemos para a súa clasificación:

• Segundo a actitude do emisor:


• Descrición obxectiva: Infórmase do descrito con precisión, axustándose á realidade e sen realizar valoracións persoais, facendo unha enumeración precisa dos elementos e das súas características, usando un vocabulario obxectivo e eliminando o uso de recursos estilísticos. Adoitan aparecer en textos de ámbito académico (dicionarios, enciclopedias, manuais especializados...), xurídico-administrativos (informes forenses, xudiciais, documentos notariais...) e xornalístico (reportaxes, noticias...).
  
  Exemplo
  A vella gordecha e de pelo branco preside o cadro, de loito e cun pano de colores polos ombreiros, sorrí mirando fixa á cámara. Ten diante, collida polos ombreiros, unha meniña morena cun vestido rosa que tamén mira rindo a cámara. Aos lados da vella, un matrimonio duns cincuenta anos, el, fraco, ten o pelo branco e vai de traxe, ela, gorda, ten unha permanente de véspera e un traxe azul celeste. Ao fondo, a ría.
  O que enfoca a cámara, un mozo de barba, dilles: “Móvanse, que é un vídeo!”
  
  Polaroid, Suso de Toro, Ed. Xerais, pax.50
  
  
• Descrición subxectiva: Infórmase do descrito introducindo as sensacións, emocións e sentimentos de quen describe, coa pretensión de idealizar, deformar ou transmitir as impresións producidas no emisor. O vocabulario que se utiliza non é obxectivo e poténciase o uso de recursos estilísticos. As descricións deste tipo máis usuais son as literarias, as cales adoitan conter xuízos de valor e empregar unha linguaxe que busca suxerir, sorprender e agradar ao lector ou oínte. Tamén se utilizan na publicidade.
  
  Exemplo
  Don Celidonio é gordo e artrítico. O carrolo sáelle para fóra; na calva ten unha que outra serda; ten as fazulas hipertrofiadas, da cor do magro do xamón, e tan lustrosas que semella que botan unto derretido; as nádegas e o bandullo vánselle un pouco para baixo.
  O lardo rezúmalle por todo o corpo, e no vran súdao en regueiros aceitosos e en pingotas bastas, coma as que deitan os chourizos cando están no fumeiro.
  Así como é graxento o corpo, tamén o miolo de D.Celidonio. Se lle escachasen a testa, que tiña que ser con pau-ferro e picaraña, en lugar dunha sesada había atopar un unto. Corpo e alma, tanto ten, todo é graxa e manteiga. Don Celidonio é igual por dentro ca por fóra: carne e espírito son a mesma zorza, misturada e revolta, co mesmo adubo de ourego e pemento.
  
  O porco de pé, Vicente Risco, Ed Galaxia (Biblioteca Básica da Cultura Galega), pax.9, adaptación.

• Segundo a finalidade do texto:


• Descrición literaria: O autor/a transmite a súa maneira persoal de ver as cousas mediante un punto de vista subxectivo, e ademais utiliza abundantes recursos literarios.
  
  Exemplo
  Na noite de novembro, a cidade semellaba un escuro cabalo deitado no campo baixo do ceo, un enorme cabalo que durmise sen durmir o sono das cidades de provincias, un cabalo que alongaba extremidades monstruosas que son estradas, casas e barrios que corren afogar ao río, un río sempre misterioso porque sempre foi río. Algunha sombra, vagorosa camiña por desertas rúas en silencio; son sombras fugaces que pasan e, de cando en vez, ao mellor se deteñen un intre, para acende-lo cigarro, e seguen. O frío era tan intenso, tanto, que se vía desprender do ceo en forma de sombra, de sutilísima película.
  
  As horas de cartón, Lois Xosé Pereira, Ed. Xerais, pax.15
  
  
  
• Descrición científica ou técnica: Exprésanse de maneira obxectiva e coa maior exactitude e claridade posible as características do que se quere describir; é o tipo de descrición que se usa nos libros de texto, nos dicionarios, nas enciclopedias...
  
  Exemplo
  O Sol é unha estrela de tamaño medio, en relación ao conxunto da nosa galaxia, a Vía Láctea, arredor da cal gravitan a Terra e mailos outros membros do noso sistema planetario. É unha estrela de tipo espectral G2, constituíndo a fonte primaria de enerxía electromagnética do sistema planetario. A súa masa é de 333 000 veces a da Terra e o seu volume 1 400 000 veces. A distancia do noso planeta ao Sol é de preto de 150 millóns de quilómetros (1 Unidade astronómica, definida como a distancia media Terra-Sol, 149.600.000 km), tardando a súa luz en chegar ata nós case oito minutos e vinte segundos. Por si só representa o 98,6% da masa do Sistema Solar. A súa enerxía, en forma de luz solar, alimenta case todos os xeitos de vida na Terra a traverso da fotosíntese, así como determina o clima terrestre e a meteoroloxía no noso planeta.
  
  Galipedia, Sol
  
  
  
• Descrición xornalística: Preséntase a descrición de sucesos con finalidade informativa.
  
  Exemplo
  Primeiro Cesc roubou unha pelota no centro do campo e o seu disparo rexeitouno o porteiro Yoel xusto cara á zona á que chegaba coma un raio Alexis Sánchez, 'roubándolle' o remate a Messi. Despois lanzou un trallazo contra o longueiro -tras unha serie extraordinaria de pases entre Messi e Song- e foi o gardamallas do Celta quen acabou introducindo a pelota na súa meta. E, por último, apareceu con rapidez na área contraria e fusilou ao cancerbeiro celeste coa esquerda.
  
  La vanguardia.com.
  
  
  
  

• Segundo o tema:


• Descrición de persoas. Cando describirmos persoas podemos centrarnos no seu aspecto físico (Prosopografía), en cuestións de tipo moral ou psicolóxico (Etopea) ou facer ambas cousas a un tempo (Retrato). Se a descrición se fai deformando ou esaxerando as características do personaxe, falamos de caricatura.
  
  Exemplo
  Sinbad é alto, apeitado, e ten andar de moita gravidade, aínda que teña a perna dereita un chisco máis curta que a esquerda; ten barba branca moi mesta e sen partir, e case tódolos xoves coa navalla de pulso faille un arredondo, e para que se lle volva na punta pon polas noites brizadoras de pausanto. Gasta sempre turbante de dril tirando a marrón, e é moi encellado, e por debaixo da selva pilosa amosa a alma polos grandes ollos mouros. Digo que amosa a alma pola inocencia e entusiasmo do seu ollar, porque os ollos seus non calan nada, nin burlas nin veras, e adiantándose, cando Sinbad fala, ás verbas súas, alertando, sorrindo, atristando. Ás veces puidéranse ver países en festa nos ollos seus. Ten un falar moi súpeto, e vai dicindo moi seguido e rápido, e párase e mete un silencio que pode ser dun cuarto de hora.
  
  Si o vello Sinbad volvese ás illas..., Álvaro Cunqueiro, Ed. Galaxia, páx.24, adaptado.
  
  
  
  
• Descrición de lugares (Topografía).
  
  Exemplo
  O pazo está situado un pouco antes de chegar á vila, na cima dunha lomba que baixa suavemente deica acabar no río. É un edificio de dous corpos en forma de ele que sempre me pareceu inmenso, aínda que o realmente grandioso son as extensas terras amuradas que o rodean. Salientaban nelas o xardín que se estendía pola fachada orientada ao mediodía, coa fonte redonda onde vivían os peixes de cor laranxa que tanto me fascinaban; a plantación de árbores froiteiras que chegaba ata a mesma canle do río; e, sobre todo, a fraga que se iniciaba máis alá das hortas da parte de atrás, unha fraga onde me encantaba perderme cando era máis nena, pois semellaban tan extensa e inacabable coma os bosques dos contos dos Grimm que lía naquela edición tan fermosa coa que mamá me agasallara nun dos meus aniversarios.
  
  Corredores de sombras, Agustín Fernández Paz, ed. Xerais, pax.15.
  
  
• Descrición de obxectos ou animais (Zoografía).
  
  Exemplo
  Semellaba un cabalo de arame, un saltón sen ás nin ventre, unha bicicleta que tivese patas en lugar de rodas. Era un cabalo sumarísimo, sen máis órganos cós estritamente indispensables para a locomoción, sen ningún de nutrición, que sen dúbida perdera por lle non seren útiles, por seren se cadra indignos do cabalo perfecto, que nin debe comer, nin beber, nin arder, senón soamente correr: un cabalo reducido a unha soa función, un cabalo rigorosamente científico.
  
  Os europeos en Abrantes, Vicente Risco, Ed Galaxia (Biblioteca Básica da Cultura Galega), pax.165, adaptado.
  
  
  
  
• Descrición dun período de tempo caracterizando os elementos sociais e culturais dese período (Cronografía).
  
  Exemplo
  Rexurdimento é o nome co que se coñece o século XIX (ou a segunda metade do mesmo) na historia de Galiza e expresa unha traxectoria de recuperación non só literaria, senón tamén cultural, política e histórica. A publicación en 1863 de Cantares Gallegos, obra escrita integramente en galego por Rosalía de Castro, inaugura o Rexurdimento Pleno, e as obras anteriores a esta data acostuman clasificarse como pertencentes aos precursores. A Rosalía hai que engadir a Eduardo Pondal, Valentín Lamas Carvajal e mais Manuel Curros Enríquez como os principais escritores en galego desta época.
  Na primeira metade do século XIX, Galiza foi escenario dunha serie de acontecementos que esbozaron unha nova situación político-cultural que preparou o camiño para o chamado Rexurdimento. Esta época é coñecida como a dos Precursores.
  
  Wikipedia, Rexurdimento
  
  
  
  
• Descrición de realidades abstractas.
  
  Exemplo
  Sentía os ollos cheos de agullas e palpebrexaba a miúdo para soster a visión, que me se ía ós poucos. Tamén podía ser fame. Eu estaba afeito á fame, pero aquela era doutro xeito. Agora non sentía o bandullo remexido pola baleireza nin ganas de trousar, como na miña casa. Era fame de todo o corpo, tal se o tivese todo baleiro, coma se todo fose unha tripalla mol e esvaída que renxía por todos os cabos do corpo, coma se se me fose a desfacer.
  
  Os biosbardos, Eduardo Blanco Amor, Ed.Galaxia, páx.50
  
  

Características dos textos descritivos

Nos textos descritivos son abundantes os substantivos que designan as cousas e os obxectos da realidade, e tamén os adxectivos, que explican como son eses obxectos. A comparación é un recurso que aparece con frecuencia nos textos descritivos. Outro aspecto relevante é a correcta utilización dos signos de puntuación.

Toda descrición se realiza seguindo unha orde determinada: do xeral ao particular, de arriba abaixo, de esquerda a dereita,... Para indicar esa orde úsanse os conectadores, sobre todos aqueles que sitúan os obxectos no espazo: á dereita, ao fondo, nos dous lados...

Abundan os verbos copulativos, en detrimento dos que indican acción ou movemento, e os tempos máis utilizados, dependendo do tipo de descrición, son o presente e o copretérito. A sintaxe é sinxela, con predominio da coordinación.

Ir ao
Chanzo 17

Actividades